Bitki Doku Kültürü ve Uygulama Alanları Nelerdir

Bitkilerin çoğaltılması için vejetatif ve generatif üretim yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Vejetatif üretim yöntemlerinden biri olan bitki doku kültürü tekniği; laboratuvarlarda ve steril koşullarda yapay bir besin ortamında bitkilerin doku, hücre ya da organlarından yeni doku, bitki veya bitkisel ürünlerin türetilmesi olarak açıklanabilir. Bir başka deyişle bitkilerin kültüre alınma sürecidir. Bu yöntemde bir bitki hücresinin yeni bir bitki oluşturma niteliğinden yararlanılmaktadır.

Bitki Doku Kültürü

Bitki doku kültürü, temelde bir üretim mekanizmasıdır. Bu teknik vasıtasıyla bitkinin organlarından alınmış olan eksplant adı verilen asıl parçadan yapay ortama taşınan kısım, yeni bir bitkinin elde edilmesini sağlamaktadır. Bitki doku kültürleri genetik açıdan iyileştirme için yapılan çalışmalarda mühim bir faktördür. Ayrıca bu yöntemle kaybolan türlerin korunması ve çoğaltılmasında zorlanılan türlerin üretimi kolaylaşmaktadır. Bitki doku kültürü, hücre biyolojisi alanında yapılan çalışmalarda çok önemli bir yer teşkil eder.

Bitki Doku Kültürü İşlemi Nasıl Yapılır ?

Bir pens veya bisturi vasıtasıyla bitkiden alınmış olan doku parçası, gerekli olan bitkisel hormonları, vitamin ve inorganik eşyaları barındıran besi yerine konmaktadır. Uygun sıcaklık, nem oranı, ışıklandırma süresi ve ışık yoğunluğuna sahip olan iklim dolabına yerleştirilen eksplantların hücreleri bölünme yoluyla farklılık taşımayan bir hücre topluluğu (kallus) oluşturmaktadır. Besi yerindeki oksin hormonunun miktarı çoğaltılırsa kallustaki bazı hücreler kökleri oluşturacak biçimde farklılaşmaktadır. Sonrasında sitokinin oranı fazlalaştırılarak kallustaki diğer hücrelerin de bitkinin toprağın üstündeki organlarını (gövde ve yaprak) oluşturacak şekilde farklılaşması sağlanmaktadır.

Yeterli büyüklüğe erişen fideler, doğal ortam koşullarına uygunluk sağlanarak toprağa alınmaktadır. Fakat bu çalışmalar esnasında eksplantın yanında bisturi, pens, kültür kabı veya tüpü, besi yeri gibi malzemelerin steril olması şarttır. Bitki doku kültürü tekniğiyle birlikte küçük bir alanda ve kısa zamanda çok sayıda bitki türü elde etmek mümkün hale gelmektedir.

Hangi Amaçlarla Yapılmaktadır ?

Çeşitli amaçlarla bitki doku kültürüne başvurulur. Bu amaçları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bitkilerin klonal bir biçimde hızla çoğalmasının sağlanması
• Bitkileri ıslah etmek maksadıyla yapılan çalışmalar
• Hastalıktan arınmış bitkiler elde edebilmek
• Haploid bitkileri elde edebilmek
• Bitki gen kaynaklarını muhafaza edebilmek, gen transfer edebilmek
• Geleneksel olan metotlarla basit bir şekilde çoğaltılamayan bitkilerin çoğaltılmak istenmesi
• Daha kaliteli bitkisel ürünlerin elde edilebilmesi
• Sentetik tohum üretimi
• Somaklonal değişimlerin yaşanabilmesidir.
• Biyokimyasal ürünlerin yani sekonder metabolitlerin elde edilmesidir. Sekonder metabolitlerin bu yolla elde edilebilmesi doğa dan elde etmeye göre daha avantajlı bir durumdur.

Uygulama Alanları Nelerdir ?

Gerçekleştirilmesi hedeflenen bu amaçlar doğrultusunda bitki doku kültürünün uygulama alanları şu şekilde sayılabilir:

• Genetik Mühendisliği
• Sentetik Tohum Üretimi
• Klonal Çoğaltma
• Sınırsız Klon Üretimi
• İlaç ve Besin Sanayisi İçin Ham Madde Sağlanması
• Biyokimyasal Ürünlerdir.